Naukowcy rozwiązali zagadkę upadku wyspy Rapa Nui

13 sierpnia 2017 05:16

Do niedawna sądzono, że do zagłady starożytnej cywilizacji Rapa Nui, zamieszkującej niegdyś tereny Wyspy Wielkanocnej, leżącej na Pacyfiku u wybrzeży Chile, przyczyniła się chciwość ludzi, którzy bezmyślnie zniszczyli własne środowisko naturalne, ogałacając wyspę z wszelkich drzew, a następnie doprowadzili do niekontrolowanego, bratobójczego rozlewu krwi w walce o resztki zasobów żywnościowych. Jednak najnowsze badania poświęcone nawykom żywieniowym starożytnych mieszkańców Rapa Nui wymuszają konieczność rewizji dotychczasowej teorii dotyczącej wyginięcia mieszkańców wyspy.

Historia upadku Wyspy Wielkanocnej do niedawna często wykorzystywana była jako opowieść ku przestrodze, do jakiej tragedii prowadzić może niekontrolowana i krótkowzroczna chciwość ludzi, którzy doprowadzili do zniszczenia środowiska naturalnego, w którym przyszło im żyć a potem w walce o drastycznie zmniejszające się zasoby żywnościowe wzajemnie się wymordowali. Taki utrwalony w nauce pogląd na temat upadku wyspy Rapa Nui funkcjonował dotychczas. A jak jest obecnie ? Naukowcy przyjrzeli się nawykom żywieniowym starożytnych mieszkańców wyspy. Poczynione przez nich badania sugerują, że starożytna cywilizacja była bardziej ostrożna niż dotychczas sądzono i potrafiła szybko zaadoptować się do trudnych warunków życia na wyspie pozbawionej drzewostanu, prowadząc bardziej zrównoważoną gospodarkę zasobami. Żeby zrozumieć jak zmieniały się nawyki żywieniowe mieszkańców na przestrzeni wieków międzynarodowy zespół naukowców przeanalizował próbki zawierające szczątki ludzkie, zwierzęce i roślinne pochodzące z okresu od XIV wieku n.e. do drugiej połowy XIX wieku n.e. Eksperci wykorzystali do badań analizę izotopową węgla i azotu oraz wskaźniki niektórych aminokwasów. Wyniki te porównano następnie z wcześniejszymi ustaleniami, dotyczącymi nawyków żywnościowych mieszkańców Wyspy Wielkanocnej. Ustalono również proporcje wykorzystania przez wyspiarzy morskich i lądowych zasobów żywnościowych. Wyniki analiz węgla i azotu pokazały, że około połowa białka w diecie Rapa Nui pochodziła ze źródeł morskich. Jest to znacznie wyższy wynik aniżeli wcześniejsze szacunki. Ponadto podwyższone stężenie azotu w ludzkich próbkach – znacznie wyższe niż to, które normalnie występuje w lokalnym środowisku – sugeruje, że populacja Rapa Nui spożywała rośliny uprawne z gleb poddanych manipulacji pod kątem uzyskania jak największej wydajności. Tak naprawdę wbrew dotychczasowej opinii naukowców cały teren wyspy (ukazywanej jako pozbawiona drzew pustynia) funkcjonował jako skalny ogród, dostarczający mieszkańcom lądowych zasobów żywności. Dowodzi to sprytu i roztropności mieszkańców wyspy. Naukowcy odkryli również, że szczur pacyficzny, który dostał się na wyspę tuż po jej kolonizacji na początku XIII wieku, mógł w większym stopniu niż działalność człowieka przyczynić się do zniszczenia rodzimych lasów palmowych. Dokonane odkrycia dowodzą, że populacja Rapa Nui posiadała szeroką wiedzę na temat sposobów przezwyciężania słabej płodności gleb i poprawy warunków środowiskowych. W celu uzyskania większej wydajności z uprawy zbóż gleba była w pewnym stopniu nawożona, polegało to na mieszaniu ze sobą różnych warstw gleby. Kiedy warunki życia na wyspie stały się trudne, żeby pozyskać niezbędne składniki odżywcze mieszkańcy zwrócili się ku morskim zasobom żywnościowym, których znaczenie dotychczas nie było podkreślane.

Co w takim razie doprowadziło do wymarcia populacji Rapa Nui ? Według naukowców do wyginięcia mieszkańców wyspy doprowadzili kolonizatorzy, którzy przybyli na wyspę po raz pierwszy w 1772 r. i przywlekli ze sobą ospę oraz inne choroby, które zdziesiątkowały populację Wyspy Wielkanocnej. Kolejne ekspedycje morskie kolonizatorów w latach 1862 – 1864 doprowadziły do uprowadzenia z wyspy około 3500 mieszkańców, którzy stali się niewolnikami w peruwiańskich kopalniach. Kilku mieszkańcom udało się powrócić na wyspę, przynosząc ze sobą kolejne choroby, tak że do 1868 r. doliczono się tylko 111 mieszkańców Rapa Nui. Dzisiejsza populacja Rapa Nui stanowiąca około 4000 ludzi wywodzi się spośród tych 111 osób.

Wyspa Rapa Nui zwana obecnie Wyspą Wielkanocną, położona jest na Oceanie Spokojnym u wybrzeży Chile. Przypuszcza się, że została zasiedlona w XIII wieku n.e. przez osadników pochodzących z Hawajów. Znana jest przede wszystkim z 887 kamiennych posągów zwanych moai, stawianych na kamiennych platformach zwanych ahu. Większość z posągów została wykuta w tufie wulkanicznym pochodzącym z wulkanu Rano Raraku za pomocą narzędzi wykonanych z bazaltu. Niektóre z posągów ważą nawet ponad 20 ton i mają ponad 6 metrów wysokości. Największy z moai tzw. Paro miał około 10 metrów wysokości i ważył 75 ton. Obecnie terytorium Wyspy Wielkanocnej zamieszkiwane jest przez około 5 tysięcy mieszkańców, z czego 70% populacji stanowią Polinezyjczycy.

Źródła: ibtimes.co.uk, wikipedia

Zenon Purta